گران ترین ادویه جهان با خواص فوق العاده، زعفران است و یکی گیاهان ادویه ای و دارویی جهان می باشد که در ایران، مصر، اسپانیا، ایتالیا، ترکیه، سوئیس و پاکستان و مغرب کشت می شود. یکی از مهمترین منابع صادرات غیر نفتی در کشور ما به حساب می آید و هر ساله بیش از ۷۵ درصد زعفران تولید شده در کشور به خارج از ایران از جمله امارات وهند و اروپا صادر می شود.
گیاهی است چند ساله که تا ارتفاع ۳۰ سانتی‌متری نیز رشد می‌کند.این گیاه دارای گل‌های بنفش با شش گلبرگ است. گل زعفران سه پرچم و یک مادگی منتهی به کلاله سه شاخه به رنگ قرمز دارند که قسمت مورد استفاده این گیاه انتهای خامه و کلاله سه شاخه است که با نام زعفران معروف است و دارای رنگ و بوی معطر است.گیاهی است که به دلیل ارزش فراوان به طلای سرخ لقب گرفته و درآمد اصلی مردم در شهرهای خراسان است.
زعفران چیست : گياهی است که دارای پياز می باشد این پیاز دارای پوسته های قهوه ای رنگی است. اين گياه در جنوب غربی آسيا، جنوب اسپانيا و جنوب اروپا روییده می شود. تکثير زعفران منحصرا توسط غده زير زمينی بنه ( کورم ) یا همان پیاز زرپران مرسوم است.
دارای ساقه و شش گلبرگ بنفش رنگ و به طور معمول۳ رشته (بیش از سه رشته هم گاها وجود دارد)كلاله قرمز رنگ می باشدکه به آن ریشه زعفران می گویند. قسمت مورد استفاده گیاه زعفران کلاله نارنجی رنگ گل آن می باشد. كلاله زرپران حاوی چربی، املاح معدنی و موسيلاژ است.
تاریخچه زعفران
کروکوس ساتیووس، که معمولا به عنوان زعفران شناخته شده‌است، مواد خام یکی از ادویه‌جات بسیار گران قیمت در جهان است، و قرن‌ها است که توسط انسان استفاده می‌شود. شفادهندگان مصر آن را را برای درمان بیماری‌های دستگاه گوارش استفاده می‌کردند؛ همچنین در زمان روم باستان، این گیاه به منظور التیام زخم و تسکین مشکلات دستگاه تنفسی فوقانی استفاده میشد.
امروزه، از آن به عنوان یک عامل ضد التهابی و ضد سرطان استفاده می‌شود، همچنین تاثیر آن در درمان نقص‌های شناختی بررسی شده‌است. استفاده‌های دیگر زعفران در طب سنتی عبارت است از سقط جنین و همین‌طور درمان اسپاسم، تب، سرماخوردگی، برونشیت و بی‌خوابی.
زعفران در طب سنتی و طب آیورودا، از این گیاه به عنوان یک خلط آور و ضد سرفه (اکسپکتورانت)، آرام بخش، ضد آسم، آداپتوژن (سازش‌زا) یا قاعدگی‌آور (دارو یا هر چیزی که برای تسریع یا تشدید خون‌روش در قاعدگی به کار می‌رود) استفاده می‌شود و در طول قرن ۱۶ تا ۱۹ برای تهیه‌ی ترکیبات مختلف دارویی جهت تسکین درد استفاده میشد.
این ادویه‌ی خارق‌العاده، بومی جنوب اروپا است و امروز در بسیاری از کشورها، عمدتا ایتالیا، فرانسه، اسپانیا، ایران، یونان، ترکیه، و ایالت کشمیر و جامو در هند کشت می‌شود. کلاله‌ی خشک‌شده در تولید لوازم آرایشی، داروسازی و صنایع رنگ‌رزی پارچه و منسوجات و همین‌طور در پخت و پز اهمیت زیادی دارد.
با وجود اینکه رشد این گیاه در سوئد مشکل است، نویسندگان در فستیوال‌های سوئدی عنوان کرده‌اند که این ادویه‌ی شگفت‌انگیز مدت زمان طولانی است که به نان‌های مخصوص روز سنت لوسیا اضافه می شود. بسیاری از فرهنگ‌ها استفاده از زرپران را به عنوان یک ماده‌ی دارویی یا غذایی پذیرفته‌اند، با وجود آن که بیش‌تر افراد به دلیل قیکت بالای آن به ندرت می‌توانند از آن استفاده کنند.
یونانیان باستان ثروت بی‌انتهای خدایان خود را با توصیف تختی از زعفران برای زئوس توصیف می‌کردند.
نام دیگر زعفران
در قدیم “خون هرکول” نامیده شده بود و به عنوان یک طلسم محافظتی و برای مراسم بخور استفاده می‌گردید. کیک زعفرانی توسط فنیقی‌ها به افتخار الهه‌ی باروری عشتروت و ماه پخته می‌شده است.در قدیم به آن زرپران گفته می شد
در ناحیه‌ی مدیترانه، این ادویه با قدرت، باروری، حساسیت‌های سایکیک و قدرت جنسی همراه بود. اضافه کردن زرپران به معجون‌ها و آب‌داروهای عشق، یک آئین درمانی و تزکیه‌ا‌ی محبوب در نزد آنها بوده است.
در عهد عتیق در بخش غزل‌های سلیمان نیز در کنار مُر حجازی، آلوئه، کالاموس و دارچین، این گیاه به عنوان یکی از با ارزش‌ترین وبهترین ادویه‌جات ذکر شده‌است. این گیاه تنها توسط بانوانی چیده میشد که دارای رتبه‌ی اجتماعی بالایی بودند، مانند راهبه‌هایی، که لباس رنگ شده با زعفران می‌پوشیدند.
مصریان زعفران را با عسل مخلوط می‌کردند، و رومیان خواهان این گیاه بودند چرا که آن را داروی مقوی غریزه جنسی می‌دانستند و در شب ازدواج آن را روی بستر ازدواج‌شان می‌پاشیدند.
این گیاه در طول تاریخچه‌اش در ترکیبات مخصوص شستشوی بدن به عنوان یک آرامش‌دهنده، در ظرف‌های برگ خشک، در لوازم آرایشی و بهداشتی ، به عنوان یک داروی ضد افسردگی و البته – جهت رنگ و طعم دادن به غذاهای سنتی استفاده میشد.
